De Kaspische Zee, het grootste meer ter wereld, is aan het krimpen. Sinds de jaren negentig van de vorige eeuw daalt het waterpeil jaarlijks met een paar centimeter. Deze trend van zeespiegeldaling dreigt komende decennia door te zetten wat tot een daling van het waterniveau van negen tot achttien meter aan het einde van deze eeuw kan leiden, zo berekenen Nederlandse en Duitse wetenschappers. Zo’n zeespiegeldaling bedreigt de biodiversiteit, economie en stabiliteit van de regio, waarschuwen ze. Onderstaande publicatie van de Universiteit Utrecht, is uitgekozen als uitgelicht artikel van Geo.brief 2021-1 (gratis voor leden van het KNGMG). Wilt u lid worden van het KNGMG, dat kan via deze link.
Nederland zet zich schrap voor de gevolgen van een stijgende zeespiegel, maar in de landen rond de Kaspische Zee krijgen meer dan honderd miljoen mensen in de toekomst te maken met het omgekeerde probleem: een enorme zeespiegeldaling. Onderzoekers van de Duitse universiteiten van Gießen en Bremen, samen met de Nederlandse aardwetenschapper Frank Wesselingh, verbonden aan de Universiteit Utrecht en Naturalis, berekenden dat de huidige daling van het waterpeil steeds meer zal versnellen komende decennia. In hun publicatie in het vakblad Communications Earth & Environment waarschuwen de wetenschappers voor de gevolgen.
Uniek ecosysteem / Wesselingh: “Stel je voor dat de Noordzee met twee of drie meter zou dalen. Dan heeft Nederland een enorm probleem. Containerschepen kunnen de haven van Rotterdam niet meer bereiken en vissersboten niet meer uitvaren. Voor de Kaspische Zee gaat het om negen meter in het meest optimistische scenario.” In het meest pessimistische scenario van de onderzoekers, zou het gaan om maar liefst achttien meter daling. In dat geval verliest de Kaspische zee meer dan een derde van haar oppervlak.
De onderzoekers luidden daarom de noodklok. Door de toegenomen verdamping en het steeds meer uitblijven van zeeijs in de winters zal de daling van het waterpeil versnellen, leggen ze uit. Dat heeft gevolgen voor het unieke ecosysteem ter plekke, met trekvogels, steuren en de alleen daar voorkomende Kaspische zeehond, die haar pups op het ijs krijgt. Het zakkende water heeft ook gevolgen voor de miljoenen mensen die aan de kust wonen, of aan de rivieren die in de Kaspische Zee uitmonden en waar de loop van zal veranderen.
Spanningen / Deze problemen spelen bovendien in een regio die toch al de nodige spanningen kent. Azerbeidzjan, Rusland, Iran, Turkmenistan en Kazachstan liggen aan de Kaspische Zee, en zouden bij een lagere zeespiegel nieuwe afspraken moeten maken over bijvoorbeeld visrechten en landsgrenzen. Wesselingh en zijn Duitse collega’s pleiten daarom voor een internationale taskforce, onder leiding van het United Nations Environmental Programme, die de omgang met dit groter wordende probleem zou moeten aansturen.
“Dit aspect van klimaatverandering – het krimpen van meren over de hele wereld – zou wel eens van een vergelijkbare verwoestende werking kunnen zijn als stijgende zeespiegels,” schrijven de drie onderzoekers in hun artikel. “Er is al kostbare tijd verloren, en snel handelen is vereist om die in te halen. De krimpende Kaspische Zee kan dan een symbool worden van dit probleem dat zulke actie in gang zet.”
> Prange, M., Wilke, T., Wesselingh, F. P. (2020). The other side of sea level change, Communications Earth & Environment, 1, 69. doi.org/10.1038/s43247-020-00075-6